با استیلای لشگر روس بر سرزمین های قفقازی، ایران اگرچه بخش های فرهنگ خیزی را از دست داد، ولی این استیلا هرگز نتوانست پیوندها و اصالت های مردمان این دیار را به کلی منقطع کند. تاریخ نشان داد که حتی حاکمیت الحاد نیز نتوانست به اصالت ساکنان آن سوی ارس خدشه ای وارد کند. در پی جدایی شهرهای آن سامان ، شاعران عصر قاجار- همگام با تحولات اجتماعی ایران- وارد عرصه آفرینش های هنری شدند و شعر ضد اشغالگری را پی ریزی کردند. نویسنده جوان کتاب، ضمن ارائه نمونه هایی از این نوع ادبی، در پی تبیین این نکته است که واکنش شاعران و گویندگان این دوره در مقابل جنگ های روس با ایران و اشغال سرزمین های قفقازی، جانی تازه در کالبد شعر فارسی در عصر قاجار دمید و بدین سان" شعر بیداری ایران زمین" را بنیاد نهاد. موضع گیری و ابراز احساسات در قبال جنگ های روس با ایران و اشغالگران بیگانه – که بحث اصلی این کتاب است- روایتی از نخستین تجربه های شعر فارسی در ورود به حوزه موضوعات سیاسی و اجتماعی در دوران جدید محسوب می شود.
