کتاب دلواپسی

«کتاب دلواپسی» نوشته فرناندو پسوآ (۱۹۳۵-۱۸۸۸)، نویسنده و شاعر پرتغالی است. پسوآ این کتاب را به تدریج در مدت ۲۰ سال نوشت و مورد بازبینی قرار داد. اما پیش از ویرایش نهایی آن از دنیا رفت. در بریده‌ای از کتاب می‌خوانیم: او حدود سی سال سن داشت. تکیده و قدبلند بود. وقتی می‌نشست به گونه‌ی اغراق‌آمیزی خم و راست می‌شد اما تا می‌ایستاد، از حرکاتش کاسته می‌شد. تا حدودی بی‌تعارف بود. ولی با بی‌خیالی محض لباس نمی‌پوشید. چهره‌ی رنگ‌پریده و بی‌حالت او، حتا نمی‌توانست دردمندی‌اش را به‌روشنی نشان دهد. خود را فرد دشواری جلوه می‌داد، دقیق‌تر بگویم، این چهره می‌خواست کدام دردها را بیشتر برنماید؟ ـ به نظر می‌آمد به چیزهایی مثل محرومیت، هراس و سرانجام آرامش برخاسته از درد اشاره می‌کرد. حالاتی که کسی می‌تواند از خود بروز دهد که سرد و گرم روزگار را چشیده باشد. همیشه شامی اندک می‌خورد و پشت‌بند آن، سیگاری از توتون ارزان‌قیمت دود می‌کرد. با دقت و بی‌اعتمادی و با حالتی خاص، مهمانان حاضر را می‌نگریست، ولی با این نظاره کردن، نمی‌خواست با کنجکاوی آنها را بررسی کند. بلکه می‌خواست در وجود آن‌ها یکسان سهیم باشد، بی‌آن که بخواهد خطوط چهره یا شخصیت‌شان را جزء به جزء برجسته کند. این ویژگی، بیش از همه، علاقه مرا نسبت به او برانگیخت. دقیق‌تر که نگاهش کردم دریافتم در چهره‌ی او ــبیش و کم ــ نشانی از درایت دیده می‌شود. دردی خاموش در چهره‌اش نهان بود. دردی که در چهره‌ی دیگران به دشواری می‌شد تشخیص داد. برحسب تصادف از یکی از پیشخدمت‌های رستوران شنیدم که کارمند تجارت‌خانه‌ای در همان حوالی است. روزی، در خیابان زیر پنجره‌ی ما حادثه‌ای روی داد. دو جوان همدیگر را می‌زدند. در همان لحظه کسی که در طبقه میانی مهمانخانه بود مثل من به سوی پنجره رفت، به او چیزی گفت و او همان‌گونه پاسخ داد. صدایش طنین خسته و مرددی داشت، همانند انسانی که انتظار هیچ‌چیز را نمی‌کشد، زیرا انتظار کاملا بی‌فایده است.