کودتا

«کودتا» خاطرات کرومیت روزولت، نوه تئودور روزولت ششمین رئیس جمهور ایالات متحده از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ ایران است. کرومیت روزولت که طراح اصلی کودتای ۲۸ مرداد است، تحصیلاتش را در دانشگاه‌ هاروارد با درجه دکترای تاریخ به پایان رساند و سپس به عنوان دانشیار تاریخ به تدریس پرداخت. او در سال ۱۹۴۱ درحالی‌که ۲۵ ساله بود به دستور اولین سازمان اطلاعاتی آمریکا مامور تحقیق درباره ایران شد و این کار سرگذشتش را با تاریخ معاصر ایران پیوند زد. هنگامی که روزولت پس از خدمات بسیار در سازمان سیا در ۱۶ تیر ۳۲ برای رهبری کودتای ۲۸ مرداد وارد ایران شد، ۱۲ سال تجربه پژوهش در مسایل کشورمان را داشت. او با نقش خود در عملیات ۲۸ مرداد، محمد‌رضا پهلوی را برای همیشه مدیون خود کرد. پس از کودتا هم پیوند روزولت با ایران قطع نشد، بلکه ابعادی دیگر یافت. او در سالهای ۱۹۶۴تا ۱۹۷۹ دلال معتبر معاملات اسلحه امریکا با ایران بود. روزولت در معامله یک میلیارد دلاری خرید هواپیماهای F-5 با کمپانی گرومن نیز نقش داشت. بدین سان کرمیت روزولت پاداش خود را از محمد‌رضا پهلوی دریافت کرد. شاه هیچ‌گاه دین خود را به روزولت فراموش نکرد و پس از سقوطش نیز در مصاحبه‌های خود از او به عنوان «دوست من آقای روزولت» یادمی‌کرد! یک روز اواخر سپتامبر بود که داناوان مرا به دفترش فراخواند...یادم نمی‌آید دقیقاً از من خواست چه کاری انجام دهم اما یادم نمی‌رود همین که می‌خواستم دفترش را ترک کنم دوباره مرا صدا زد و گفت: «کیم، نظرت در بارۀ آنچه در ایران روی می‌دهد چیست؟ می‌دانی که ایران برای ما منطقۀ خیلی مهمی است.» البته در آن لحظه مجبور بودم تأیید کنم اما دقیقاً من چه کمکی می‌توانستم به وقایع ایران بکنم؟ آن زمان حتا نمی‌دانستم ایران کجای نقشه است. به همین دلیل خیلی جدی و بی‌روح گفتم: «به نظرم که خیلی مهم و جدی است.» دقیقاً زمانی که اتاق او را ترک کردم ایران را روی نقشه پیدا کردم و در دایرۀالمعارف در بارۀ ایران خواندم و سعی کردم از اخبار ایران آگاهی بیابم. همین تعهد کاری در آن لحظه مرا به ایران گره زد و تمام زندگی من را تحت‌تأثیر قرار داد.