دام

تادئوش روژه‌ویچ (۱۹۲۱-۲۰۱۴)، نویسنده، شاعر و نمایش‌نامه‌نویس اهل لهستان است. روژه‌ویچ در کشور خود با ۲۰ عنوان کتاب شعر منتشر شده، بیش‌تر به عنوان یک شاعر معروف است تا نمایشنامه‌نویس. وی بارها نیز از سوی آکادمی سوئد به عنوان کاندیدای دریافت جایزه نوبل ادبیات معرفی شد. «دام» نمایش‌نامه‌ای است با پانزده تابلو که پرسوناژ اصلی‌اش فرانتس کافکاست. عناوین پانزده‌گانه تابلوها به ترتیب زیر است: «اتاق خدمتکار»، «چند سال بعد»، «قربانی توبه کاری»، «فروشگاه مبل»، «والدین»، «در اتاق یک هتل»، «محاکمه خود»، «حلقه‌ها»، «اعلام کننده»، «برادران و خواهران»، «من با دستان دوستم آتش می‌زنم»، «پیشِ سلمانی»، «برو اونو ببین»، «اون هیچ‌وقت بالغ نمیشه» و «در برابر دیوار». اگرچه هر ۱۵ تابلوی نمایش‌ به کافکا و زندگی او، از کودکی تا مرگ، مربوط است، خط روایی روشنی در نمایش‌نامه وجود ندارد و نمی‌توان آنچه در طول نمایش روایت می‌شود را تعریف کرد. با این‌حال، نمایش‌نامه با کودکی کافکا و رابطه او با زن‌های خانواده‌اش شروع می‌شود و بعد به خشونت سفت‌وسخت پدرش پرداخته می‌شود و درنهایت کافکای نویسنده‌ای را می‌بینیم که در زندگی‌اش ماکس برود، فلیسه یا زن‌هایی دیگر وارد شده‌اند. روژه‌ویچ نه به‌دنبال ارائه‌ تصویری اسطوره‌ای از کافکا به عنوان یکی از بزرگ‌ترین نویسندگان قرن بیستم، بلکه برعکس در جست‌وجوی کافکایی است که ترس‌ها، نگرانی‌ها، ضعف‌ها و دغدغه‌های خودش را دارد. روژه‌ویچ در نمایش‌نامه «دام» با همین شیوه به سراغ ترس کافکا از زندگی روزمره و زن‌ها رفته است. روژه‌ویچ در دوره‌ای که خود بدل به یکی از مهم‌ترین شاعران، نویسندگان و نمایش‌نامه‌نویسان لهستان شده بود، کافکا را «حفره‌ای سیاه» در آسمان ادبیات اروپا می‌نامد و می‌نویسد: «درباره او باید با احتیاط عمل کرد؛ او می‌تواند همه‌ چیز را ببلعد و نابود کند». «دام» آمیخته‌ای از واقعگرایی و فراواقعگرایی توام با گروتسکی اکسپرسیونیستی است.