از مقدمه مؤلف:
آنچه اکنون پیشروی دارید حاصلِ اجرای طرح پژوهشیِ مذکور درباره چهار سخنورِ یاد شده است که پس از حک و اصلاح مکرر و الحاقِ مباحث و ضمائم و حواشی جدید و تجمیع آنها در قالب یک کتاب تقدیم محضر خوانندگان ارجمند میگردد. این نکته نیز شایان ذکر است که بنابه توصیه صائبِ استاد فرهیخته جناب بهاءالدین خرمشاهی، در عنوانِ این مجموعه نیز تغییر مناسبی اعمال و به جایِ «تساهل و تسامح» از تعبیر زیبای «مدارا» ـ که در بیت جاودانی خواجه شیراز هم آمده استفاده شده است.
این تحقیق، در اصل، در چهارچوب یک طرح پژوهشی موظف ـ از طرحهای پژوهشکده علوم اجتماعیِ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی ـ طراحی شده و نتایج آن به صورت چهار گزارش مستقل فراهم آمده بود که هر کدام به بررسی مفهوم مدارا از دیدگاه یکی از سخنوران یاد شده اختصاص داشت. آنچه اکنون از نظر خوانندگان ارجمند میگذرد، حاصلِ ادغام و تجمیعِ گزارشهای مذکور است که با الحاق مباحثِ جدید و پس از جرح و تعدیل و حذف مطالب اضافی و تکراری بهصورت یک کتاب درآمده است.