رستم و سهراب

مصطفی اسلامیه (1320) نویسنده، مترجم و نمایشنامه نویس است. اسلامیه در مقدمه کتاب می‌نویسد: « ... برای برگردان داستان رستم و سهراب به زبان صحنه و آراستن این داستان به عناصر دراماتیک، که متن اصلی سرشار از آن است، من گزیری نداشتم مگر تکیه بر برداشت خود از آرمان والای فردوسی و روح و اندیشه حاکم بر کل شاهنامه». اسلامیه می‌نویسد: «اگر فردوسی نبود، ایران موجودیت تاریخی نداشت». و با سبک ویژه‌ای، فردوسی و اثر ماندگارش را معرفی می‌کند: «فردوسی ۳۰۰ سال بعد از سقوط نهاوند به دنیا آمد و کسانی که در ۳۰۰ سال قبل با شعار برابری و برادری، نهاوند را فتح کرده بودند تا زمان به دنیا آمدن فردوسی، سال‌ها پیمان شکسته بودند و شعارهاشان را از یاد برده بودند. سال‌هایی که بسیاری از کتابخانه‌ها را آتش زدند، نیایش‌گاه‌ها و سازها را تخریب کردند و شکستند و البته زبان شاعران را هم بریدند. اینها تا زمان سامانیان ادامه داشت و در همین دوره دست‌نوشته‌های گذشته ایران مثل «کارنامه اردشیر بابکان» دوباره وجهه‌ای یافت. در همان دوران والی طوس، ابومنصور ابن عبدالرزاق طوسی، دستور می‌دهد که از تمامی کتاب‌های باستانی ایران کتاب واحدی بسازند که اتفاقا این کتاب به نام خودش به «شاهنامه ابومنصوری» شهرت پیدا کرد. اما این کتاب یکی از بزرگ‌ترین منابع فردوسی شد، البته فقط سروده‌های دقیقی طوسی که فردوسی کاملا آنها را در کتاب خود می‌آورد. اینها را که نگاه کنیم و در آن دقیق شویم می‌بینیم که فردوسی در زمانی که حرف‌زدن به فارسی نشانه بدعت و بی‌دینی و خواری بود، با این زبان به گردآوری گذشته تاریخی سرزمین خودش می‌پردازد. این دقیقا همان احساسی است که گفتم و البته رنج چنین کاری را هم به دوش می‌کشد و بهایش را هم می‌دهد تا آنجا که وقتی از دنیا رفت برخی متعصبان می‌گفتند ما نمی‌گذاریم که او در گورستان مسلمانان دفن شود؛ اما مگر گناه او چه بود جز نوشتن پاره‌ای از یک فرهنگ و زبان گمشده و از یاد رفته؟ یا دقیق‌تر بگویم هویت‌دادن به مردمی که طی سیصدوچند سال سرکوب شده بودند. فردوسی زمانی چنین اثری را نوشت که سامانیان همچون هر حکومتی که هم اوج دارد و هم زوال، دوره زوال خودش را می‌گذراند؛ و تازیان اثر او را اقدامی علیه امنیت خود می‌دانستند و حتی خود فارسی‌زبان‌ها تلاش فردوسی را یک کوشش بدون سود و تلاش بی‌فایده تعبیر می‌کردند.»