از قصر تا قصر

نَجیب مَحفوظ عبدالعزیز ابراهیم احمد الباشا (۱۹۱۱-۲۰۰۶)، نویسنده مصری برنده نوبل ادبیات است. «از قصر تا قصر»، زندگی یک خانواده سنتی مصری را در فاصله سال‌های ۱۹۱۷ تا ۱۹۱۹ در قاهره به تصویر می‌کشد. شخصیت‌های اصلی داستان افراد این خانواده هستند. محفوظ داستان را با مادر خانواده، امینه، آغاز می‌کند. او که همیشه در خانه است کاملا مطیع همسر خود است و وظیفه خود می‌داند که به همسرش بگوید: «نظر من همان نظر شماست. من از خودم هیچ نظری ندارم». پدر خانواده، یا همان السید احمد عبدالجواد که مغازه‌دار است، شخصیتی دوگانه دارد. او در خانه سعی می‌کند همواره حرمت و برتری خود را حفظ کند و با ایجاد قوانین سختگیرانه و سنتی سعی در کنترل خانواده خود دارد. اعضای خانواده برای رهایی از خشم او معمولا به دروغ‌های مصلحت آمیز پناه می‌برند و او را در جریان همه امور قرار نمی‌دهند. اگرچه او ظاهرا یک مسلمان متعهد است، ابایی از عیاشی و هوسرانی ندارد. برای او قابل تصور نیست که دختر و همسرانش بدون اجازه یا همراهی او از خانه خارج شوند. مثلا هنگامی که امینه در غیاب همسرش تصمیم می‌گیرد به زیارتگاهی در نزدیک خانه‌شان که همواره آرزویش را داشت برود یکی از فاجعه‌های داستان اتفاق می‌افتد. امینه در راه بازگشت از زیارتگاه تصادف می‌کند و در نتیجه همسرش از این ماجرا مطلع می‌شود. در ازای این بی‌آبرویی که امینه برای خانواده به بار آورده (به زعم همسرش)، السید احمد عبدالجواد او را به خانه مادرش می‌فرستد. روایت ماجراهای این داستان با چنان مهارتی صورت گرفته که ضمن برانگیختن احساسات خواننده از جمله خشم، ترحم یا نفرت، او را تا پایان ماجرا به دنبال خود می‌کشاند. کارشناس ادبی روزنامه ایندیپندنت، فیلیپ استوارت، و مترجم برخی کتاب‌های محفوظ به انگلیسی، معتقد است: «در ادبیات جهان اثری نظیر «از قصر تا قصر» به وجود نیامده است، همان طور که درباره بعضی کتاب‌های تولستوی، فلوبر و پروست نیز می‌توان همین نظر را متذکر شد».